Często pacjenci niepokoją się czy mają zaćmę. To duży problem , ale tylko wtedy , gdy musimy długo czekać na zabieg operacyjny, ponieważ obniżenie ostrości wzroku , które może ze względu na zaćmę dojrzałą być obniżone nawet aż do poczucia światła, jest w pełni odwracalne, jeśli tylko pacjent nie cierpi z powodu innych schorzeń oka. Jedynym leczeniem zaćmy jest leczenie operacyjne. Typowy zabieg trwa około pół godziny i przeprowadzany jest w dzisiejszych czasach w trybie jednodniowym , a więc nie wymaga dłuższego pobytu w szpitalu. Zwykle zabieg przeprowadzany jest jedynie w znieczuleniu miejscowym, nie wymaga całkowitej narkozy dlatego może być przeprowadzany także u osób z obciążeniami poważnymi ogólnymi schorzeniami. Wyjątkiem od tego są pacjenci , u których nie możemy spodziewać się dobrej współpracy lub z którymi utrudniony jest kontakt, a więc osoby głuche, cierpiące na zaburzenia psychiatryczne oraz dzieci. Tak – dzieci, ponieważ , choć zaćma to głównie choroba osób starszych , to czasem mamy do czynienia z zaćmą wrodzoną lub występującą u dzieci nieco starszych z powodu zaburzeń metabolicznych. O ile , jak wcześniej wspomniałam, zaćma u dorosłych jest problemem odwracalnym, o tyle u dzieci nieleczona zaćma szybko prowadzi do trwałego niedowidzenia, a więc wymaga szybkiego leczenia operacyjnego. Choć w przypadku zaćmy jednostronnej lub częściowej postępowanie jest indywidualne i czasem w tych przypadkach odstępuje się od operacji.
Czym jest zaćma?
Zaćma to proces , w przypadku zaćmy starczej , można powiedzieć „ fizjologiczny”, czyli w związku ze starzeniem się białek dochodzi do zmiany ich struktury i mętnienia. Zwykle mamy do czynienia z zaćmą korową, czyli mętnieniem kory soczewki, a w zależności od lokalizacji zmętnień – tego czy zasłaniają oś widzenia czy nie- dochodzi do obniżenia ostrości wzroku. Zwykle jednak nawet , gdy nie dochodzi do istotnego obniżenia ostrości wzroku , dochodzi do obniżenia poczucia kontrastu, zaburzenia widzenia barw. Starsi ludzie zwykli narzekać, że za ich młodych lat świat był piękniejszy, bardziej kolorowy. To prawda, bo teraz ze względu na zaćmę widzą wszystko bardziej „ buro i ponuro”. Zaćma korowa postępuje zwykle powoli, latami można mimo jej obecności utrzymywać dobre widzenie. Czasem dochodzi do rozwoju innego typu zaćmy : zaćmy podtorebkowej tylnej. Ten rodzaj zaćmy polega na mętnieniu pod torebką tylną soczewki, a ponieważ ta okolica pokrywa się z jednym z punktów węzłowych optyki oka, nawet niewielkie zmętnienia powodują tu istotne pogorszenie ostrości wzroku i ten typ zaćmy ma tendencję do o wiele szybszej progresji, co powoduje , że chory odczuwa gwałtowne pogorszenie się ostrości wzroku.
Oprócz zaćmy starczej, wrodzonej oraz metabolicznej możemy także wyróżnić inne rodzaje zaćmy m.in zaćmę pourazową i jatrogenną. Zaćma pourazowa związana jest z uszkodzeniem soczewki wskutek urazów tępych gałki ocznej lub perforujących torebkę soczewki – wtedy może mieć piorunujący przebieg a poprzez pęcznienie powodować pojawienie się jaskry wtórnej. Taki rodzaj zaćmy wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej. Zaćma jatrogenna to przypadek zaćmy , która rozwija się w przebiegu leczenia innych schorzeń: np. po podaniu oleju silikonowego w przypadku leczenia odwarstwienia siatkówki lub po leczeniu sterydami.
Zwykle zaćma rozwija się u osób po 60tym roku życia, jednak u osób obciążonych cukrzycą często znacznie wcześniej, co ma istotne znaczenie, gdyż prowadzenie pacjenta cukrzycowego wymaga monitorowania stanu jego dna oka i wczesnego wykrywania powikłań cukrzycowych aby wcześnie włączyć jak najskuteczniejsze leczenie tych powikłań tj: laseroterapię , terapię antyVEGF i i inne. W związku z tym nie można dopuścić do rozwoju zaćmy tak zaawansowanej , że uniemożliwi szczegółową ocenę dna oka. Ponieważ zaćma to choroba , kiedy „pacjent nic nie widzi” i „lekarz nic nie widzi”. Zmętniała soczewka uniemożliwia pacjentowi „wyjrzeć” na świat a lekarzowi „zajrzeć” do oka. Jak już wspominałam leczenie zaćmy jest leczeniem chirurgicznym. Polega na usunięciu zmętniałej soczewki i wszczepieniu w jej miejsce soczewki sztucznej. Zwykle soczewka jest obecnie usuwana za pomocą fakoemulsyfikacji, choć możliwe są też inne metody. Wszczepiana sztuczna soczewka może być wykonana z przeróżnego rodzaju materiałów, posiadać różne powłoki i filtry, mieć różne optyki. Dobrze jest dokładnie omówić z lekarzem chirurgiem dostępne możliwości. Soczewki jednoogniskowe zwykle dobierane są tak, by po operacji zapewnić pacjentowi pełną ostrość do dali bez konieczności stosowania korekcji okularowej, ale wymagają stosowania okularów do bliży. Należy pamiętać, że nawet jeśli miało się przed wystąpieniem zaćmy wadę wzroku to sztuczna soczewka może ją wyrównać, czyli u osoby która kiedyś wymagała do dali okularów o mocy np. -3 Dsph lub + 3Dsph po operacji z właściwie dobraną soczewką do dali będzie bez wady. U każdego pacjenta u którego po operacji uzyskano emmetropię, czyli brak wady, dodatkowo do bliży wymaga korekcji zbliżonej do +2,75Dsph. Sztuczna soczewka może też korygować astygmatyzm istniejący przed zaćmą, ale tego typu soczewki sztuczne zwykle są już nieco droższe. Możliwe jest też wszczepienie soczewki multifokalnej, czyli posiadającej moce i do dali i do bliży. Te soczewki są droższe, wymagają doświadczonego chirurga i zapewniają wygodę , ale niektóre modele powodują zjawisko „olśnienia” utrudniające prowadzenie samochodu w nocy. Tak więc zdecydowanie polecam dokładną analizę tych możliwości z lekarzem , który ma wszczepić sztuczną soczewkę wewnątrzgałkową.
Po zabiegu operacji zaćmy pacjent przez ok 1,5 miesiąca stosuje krople i wymaga okresowych kontroli. Po ok 3 miesiącach po zabiegu dobierane są okulary korekcyjne. Wcześniej dobór też jest możliwy, ale ze względu na „ pracowanie” blizny i zmieniający się astygmatyzm lepiej unikać niepotrzebnych wydatków.
Obecnie na operację zaćmy refundowaną przez NFZ czeka się w woj małopolskim ok 1,5 roku. Poniżej załączam link po kliknięciu którego zostaniecie Państwo przekierowani na stronę NFZ z możliwością sprawdzenia aktualnych terminów w poszczególnych ośrodkach.
Mam nadzieję , że teraz wiedzą Państwo na temat zaćmy więcej i czujecie się pewniej.
Zapraszam na konsultacje
Marta Kotylak-Florczyk