Wady wzroku to zaburzenia prowadzące do powstawania na siatkówce nieostrego obrazu. Mogą mieć różne przyczyny: zaburzenia długości gałki, zmiany w składzie płynów śródgałkowych co wpływa na sumaryczną moc łamiącą całego układu optycznego, zaburzenia powierzchni rogówki m.in wynikające z nieprawidłowego jej nawilżenia lub kształtu, zaburzenia wynikające ze zmiany kształtu,położenia lub siły łamiącej soczewki wewnątrzgałkowej . Jak widać przyczyn może być wiele, ale skutki optyczne można ogólnie podzielić na trzy kategorie. Sytuacje , gdy obraz ostry powstaje przed siatkówką- wtedy mamy do czynienia z krótkwzocznością; sytuację , gdy obraz ostry powstaje za siatkówką i wtedy mamy do czynienia z nadwzrocznością oraz sytuacje , gdy obraz powstaje zniekształcony wtedy mówimy o astygmatyzmie. Oczywiście nie jest to opracowanie naukowe i nie będę tu analizować wad wzroku polegających na zaburzeniach widzenia barw , analizować wzorów Zernika ani zaburzeń wyższego rzędu. Jeśli ktoś szuka informacji praktycznych, ułatwiających zrozumienie trudnych dla niego terminów dotyczących jego wady wzroku to tu przystępnym językiem postaram się to wyjaśnić.
W przypadku krótkowzroczności zaburzenia widzenia dotyczą przede wszystkim widzenia z daleka, choć przy wysokiej krótkowzroczności także żeby dobrze widzieć z bliska musimy przybliżyć tekst lub obiekt do twarzy. Okulary korekcyjne zapewniają dobre widzenie , u ludzi młodych na wszystkie odległości , a u starszych, u których występują zaburzenia akomodacji , odpowiednio skorygowane moce potrzebne są do bliży. Wynika to z nakładającej się na wadę presbyopii , czyli starczowzroczności, o której kilka słów za chwilę. Krótkowzroczność może mieć wiele przyczyn , ale m.in. ma na jej wielkość wpływ długości osiowej gałki ocznej, czyli mówiąc prosto: wzrost dziecka i wzrost gałki ocznej sprzyjają narastaniu krótkowzroczności. Często przy skoku wzrostu dziecka mamy też skok wady, ale po zakończeniu wzrostu wada zwykle się stabilizuje. Niestety nie dotyczy to tzw wysokiej krótkowzroczności, która jest związana z nieprawidłową elatycznością powłok gałki ocznej i w przypadku której gałka rozciąga się ponad normę. W wyniku tego wady osiągają bardzo duże rozmiary np. 20 dioptrii, czemu towarzyszy ścieńczenie siatkówki i jej wtórne patologie. Nie jest to więc w tym przypadku problem dotyczący edynie wady refrakcji ,ale patologii całej gałki ocznej i wartość możliwej do osiągnięcia ostrości wzroku jest uzależniona od stanu siatkówki.
Często rodzice pytają się czy są sposoby na zahamowanie narastania wady? Okuliści na całym świecie pilnie badają tę kwestię ponieważ stwierdzono, że globalnie grozi nam „ epidemia” krótkowzroczności. Statystycznie gwałtownie narasta w różnych populacja występowanie tej wady wzroku. Podstawową metodą zmniejszającą tempo narastania krótkowzroczności jest pełne wyrównanie wady. Pozostawianie szczątkowej , nie wyrównanej wady jest stymulacją do wydłużania się gałki ocznej a więc dalszego narastania krótkowzroczności. Istnieją też opracowania naukowe w których omawia się korzystne działanie niskich stężeń atropiny podawanej w postaci kropli, ale należy pamiętać o jej możliwych powikłaniach. Ostatnio wskazuje się też na lepsze niż osiągane okularami wyniki stabilizacji wady wzroku w przypadku skorygowania krótkowzroczności u dzieci za pomocą soczewek kontaktowych, szczególnie multifokalnych o konstrukcji z centrum do dali. Soczewki kontaktowe są jak najbardziej odpowiednie do korekcji wady wzroku u dzieci i mają nawet przewagi nad okularami jakimi są: pełne pole widzenia, skuteczna ochrona powierzchni oka przed promieniowaniem uv, łatwość uprawiania sportu lub uczestniczenia w innych aktywnościach dziecka w których okulary mogłyby być kłopotliwe, cz w końcu brak dość irytującego parowania szkieł przy zmianie temperatury otoczenia, choć tu w okularach istnieją powłoki czy środki nanoszone na szkła ,które ograniczają to zjawisko.
U dziecka krótkowzrocznego konieczne są stałe kontrole okulistyczne jednak ich częstotliwość zależy od tempa wzrostu dziecka i tempa narastania wady, na pewno nie rzadziej niż raz na rok, a czasem co pół roku.
Nadwzroczność jest typem wady wzroku gdzie problem dotyczy głównie widzenia z bliska. Skutkuje to nieostrym widzeniem przy czytaniu, męczliwością przy pracy z bliska, bólami głowy i oczu pojawiającymi się po pracy na bliską odległość. U dzieci występuje niechęć do czytania w związku z czym często osiągają w szkole wyniki poniżej swoich możliwości. Przy dużych wartościach wady widzenie do dali także stanowi problem. Ze względu na próby pokonania tego problemu samodzielnie przez oko nadwzroczne z wykorzystaniem mechanizmu akomodacji często dochodzi do przykurczu mięśnia rzęskowego i zamaskowania istniejącej wady. Dlatego tak szczególnie niebezpieczne są „ objazdowe” ośrodki badające u dzieci w szkołach lub przedszkolach wadę wzroku autorefraktometrem bez porażenia akomodacji, czyli bez podania kropli do oczu ( które dodatkowo poszerzają źrenicę). Mniej ważne , choć stresujące dla rodziców i dziecka jest wykrywanie w ten sposób fałszywej krótkowzroczności, bo dziecko bez porażenia akomodacji, szczególnie w warunkach niedawnej pracy z bliska jaka jest typowa w szkole wykazuje fałszywie minusy- to jest w prosty sposób weryfikowane w trakcie profesjonalnego badania okulistycznego. O wiele groźniejsze jest zamaskowanie istotnego dla dziecka problemu jakim jest jego nadwzoczność, bo tak niefachowo przeprowadzone badanie wykazuje fałszywy brak wady i uspokojeni rodzice nie badają okulistycznie dziecka mimo zgłaszanego przez niego problemu z widzeniem z bliska, bólami głowy a gorsze wyniki w nauce i niechęć do czytania zrzucają na lenistwo. Tak naprawdę można skrzywdzić dziecko .
Korekcja okularowa powinna być dostosowana nie tylko do wady wzroku , ale również do twarzy dziecka, a więc nawet przy braku konieczności zwiększenia mocy korekcji a w przypadku , gdy oprawy okularowe są już zbyt ciasne, niedobrze układają się na twarzy, niestabilnie leżą- trzeba wymienić okulary. W przypadku dzieci jest szeroki wybór opraw -poczynając od opraw z materiałów poddających się wyginaniu, bezpiecznych nawet dla najmłodszych dzieci, poprzez konstrukcje pozwalające na rozłożenie zauszników do 180 stopni co zmniejsza szansę na ich wyrwanie przez małe dziecko oraz opraw wykonanych z materiałów nie alergizujących. Ważne jest też by dziecko uczestniczyło w wyborze okularów tak ,by było z nich zadowolone i chętnie je nosiło. Ważny jest także materiał z którego zrobione są soczewki korekcyjne w okularach. Ze względu na dużą aktywność dzieci i możliwość urazów zdecydowanie wskazane są soczewki plastikowe lub nawet takie szczególnie wzmocnione dające o wiele większe bezpieczeństwo.